چشم تلسکوپ رصدخانه ملی ایران به نور کیهان روشن شد - وبلاگ معمای ویژه

به گزارش وبلاگ معمای ویژه، خاتمه پس از مدت ها تأخیر، تلسکوپ رصدخانه ملی ایران (Iran National Observatory) نخستین نور خود را دریافت کرد تا روند یکپارچه سازی ابزارهای علمی آن وارد گام نهایی خود گردد.

نخستین نورگیری که در روز 23 مهر اعلام شد، در حقیقت شروعگر مجموعه ای از فعالیت­ هاست که هدف آن ها شناخت رفتار اپتیکی، کنترلی و مکانیکی تلسکوپ و سنجش ویژگی های اصلی آن محسوب می گردد.

فعالیت هایی از جمله آن ها می توان به مشخص ابعاد لکه نوری در کانون تلسکوپ، آنالیز قابلیت کنترلی مانند هدف گیری و رهگیری تلسکوپ و بعلاوه عملکرد اپتیک فعال اشاره نمود. این فرآیند با انجام تنظیمات نهایی تلسکوپ و نرم افزارهای آن، گام مهمی در راستا شروع عملیات علمی تلسکوپ محسوب می گردد.

به عنوان نخستین هدف تلسکوپ برای نورگیری، متخصصان رصدخانه ملی منظومه جفت کهکشان برخوردی Arp 282 را که در فاصله 320 میلیون سال نوری از زمین و در صورت فلکی آندرومدا (Andromeda) قرار گرفته است انتخاب کردند. دریافت نور این جرم فراکهکشانی در نخستین شب رصد فنی نشان دهنده قابلیت­ های فنی تلسکوپ است.

داده های ثبت شده در نخستین نورگیری نشان می دهد که تلسکوپ در ابتدای فرآیند، توان تفکیک 0.8 ثانیه قوسی منطبق بر دید نجومی میانه سایت رصدی گرگش را در کانون اصلی و در گستره میدان دید 2 دقیقه قوسی فراهم می نماید. عددی که به گفته پژوهشگران، از مقدار در نظر گرفته شده در فرآیند طراحی، به مراتب بهتر است.

سامانه اپتیک فعال تلسکوپ هم به خوبی قابلیت حذف ابیراهی اپتیکی (Optical Abberation) یا خطای اپتیکی را به وسیله تغییر شکل آینه اصلی و جابه جایی آینه ثانویه به نمایش گذاشته است.

تلسکوپِ اصلی رصدخانه ملی ایران، یک تلسکوپ اپتیکی با قطر آینه اصلی 340 سانتی متر و وزن 4000 کیلوگرم است. این تلسکوپ بعلاوه از یک آینه ثانویه 60 سانتی متری بهره می برد و ترکیب ابزار اپتیکی از نوع کاسگرین و سازه مکانیکی از نوع سمت-ارتفاعی است که امکان رهگیری اجرام با دقت ثانیه قوسی را فراهم می نماید.

این ترکیب در سال های اخیر برای اغلب تلسکوپ ­های با ابعاد میانه تا بسیار بزرگ به کار گرفته شده است. برای کنترل حرکت محورها و بعلاوه آینه ی اولیه و ثانویه کوشش شده تا از جدیدترین فناوری در جهان استفاده گردد که در مجموع وزن سازه تلسکوپ را به حدود 90 تن می رساند.

محفظه تلسکوپ رصدخانه ملی هم متشکل از یک ساختمان 8 ضلعی است که بخش ثابت آن محفظه با ترکیب بتن و فولاد به وسیله پنل های ساندویچی پوشیده می گردد. از این پوشش برای ساختار فولادی گنبد چرخان هم استفاده می گردد.

قطر بخش ثابت حدود 15 متر و ارتفاع آن 9.5 متر است. چرخ ها، غلتک ها، تله گرد و غبار، سازوکار حرکت دهنده گنبد و بعلاوه سیستم انتقال قدرت الکتریکی در رابط میان بخش ثابت و متحرک محفظه واقع شده اند. به گفته محققان در مجموع برای ساخت این رصدخانه بیش از 120 هزار قطعه مکانیکی و اپتیکی استفاده شده است.

در نیمکره شمالی سیاره زمین، رصدخانه های بزرگ گوناگونی در اسپانیا تا هند ساخته شده است و اکنون رصدخانه ایران واقع در قله گرگش کاشان، هشتمین رصدخانه حرفه ای در نیمکره شمالی زمین به شمار می رود.

لازم به ذکر است طرح رصدخانه ملی ایران، به عنوان نخستین طرح کلان علمی کشور در حوزه علوم پایه شناخته می گردد که مدیریت آن بر عهده پژوهشگاه دانش های بنیادی است و با حمایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان برنامه و بودجه، کوشش شده تا از طراحی آن تا رصد بر پایه فناوری بومی شده صورت بگیرد.

عکس کاور: ساختمان رصدخانه ملی ایران و راه شیری

Credit: Iran National Observatory

منابع: Science, ISNA