افسردگی در بچه ها چه نشانه هایی دارد؟ - وبلاگ معمای ویژه

به گزارش وبلاگ معمای ویژه، خبرنگاران/خراسان رضوی یک روانشناس گفت: به غیر از بعد زیستی و زمینه ژنتیکی، ریشه افسردگی در بچه ها به علت فقدان و عدم تجربه یک رابطه عاطفی امن و غنی با والدین و مراقبین اصلی است.

آزاده عطاری در گفت وگو با وبلاگ معمای ویژه اظهار کرد: سنین یک تا 10 سالگی را دوران کودکی، سن 10 تا 12 سالگی را پیش نوجوانی و 12 سالگی به بالا را هم نوجوانی می گوییم. درخصوص علائم افسردگی بچه ها تا ابتداء نوجوانی یعنی12 سالگی لازم به ذکر است که علائم افسردگی در بچه ها برخلاف بزرگسالان بسیار متنوع است و می تواند شکل های مختلفی براساس خلق شان بگیرد؛ مثلا بچه ای که روحیه جنگنده ای دارد، افسردگی اش به صورت پرخاشگری نمود می یابد. در مابقی بچه ها افسردگی می تواند به شکل بی انگیزگی، عدم تمرکز و مسائل تحصیلی خود را نشان دهد. هرچه به سنین نوجوانی نزدیک می شویم انزواجویی و کناره گرفتن از فعالیت های اجتماعی شکل غالب افسردگی می شود.

وی در خصوص علائم و نشانه های دیگر افسردگی در بچه ها خاطرنشان کرد: تغییر اشتها مانند پرخوری یا کمتر خوردن و بی اشتهایی عصبی و حتی چاقی های مفرط در سنین کودکی، تغییر در ساعات خواب، پرخوابی یا کم خوابی همگی می تواند نشان دهنده افسردگی پنهان در بچه ها باشد.

این روانشناس افزود: خلق تحریک پذیر یکی دیگر از علائم افسردگی در بچه ها است. منظور از خلق تحریک پذیر کودکی است که نسبت به مسائل کوچک سریعا تحریک می شود، واکنش نشان می دهد و ممکن است گریه کند. بچه های تحریک پذیر نسبت به طرد شدن بسیار حساس هستند و مدام فکر می کنند کسی دوست شان ندارد و به هر مسئله ای واکنش نشان می دهند و گریه می کنند.

وی با بیان اینکه هنگامی که تغییر محسوسی در عملکرد بچه ها در مدرسه و یا در زندگی روزمره ایجاد می شود بایستی نسبت به افسردگی آنها حساس شویم، گفت: اینکه کودک میل و رغبتی به انجام کارهای روزانه اش نداشته باشد و دوست نداشته باشد کارهایش را انجام دهد یا شبکه دوستانش را محدود کند و... در این حالت بایستی نسبت به افسردگی آنها حساس شویم.

عطاری خاطرنشان کرد: به محض مشاهده یکی از نشانه ها و علائم ذکرشده، سریعا نمی توان به کودک برچسب افسردگی زد؛ مثلا زمانی که کودکی منزوی است نمی توان گفت که افسردگی هم دارد. به عبارت دیگر وجود یک عامل در کودک، ما را نگران نمی نماید و بایستی چند نشانه کنار هم بیاید که مشکوک به افسردگی شویم. اگر در کنار انزوا نشانه های دیگری مانند تحریک پذیری و بی اشتهایی و... هم وجود داشته باشد در این حالت بایستی مشکوک شد؛ بنابراین لزوما هر کودکی که منزوی است، افسرده نیست. زمانی که این علائم بیشتر از دو هفته طول بکشد بایستی کودک ویزیت شود و به روانشناس مراجعه کنیم.

وی در خصوص مهمترین عامل تاثیرگذار بر افسردگی بچه ها، گفت: نداشتن ارتباط عاطفی غنی با والدین، دوستان و اطرافیان به شدت در افسردگی بچه ها نقش دارد. درواقع ریشه افسردگی در بچه ها به غیر از بعد زیستی و زمینه ژنتیکی، به دلیل فقدان و عدم تجربه یک رابطه عاطفی امن و غنی با والدین و مراقبین اصلی است. منظور از مراقبین اصلی، سرپرستان کودک هستند. ممکن است کودکی والدین اش فوت کرده باشند یا طلاق گرفته باشند و مثلا با مادربزرگش زندگی کند.

این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه عوامل محیطی در احتمال ابتلاء بچه ها به افسردگی بسیار تاثیر دارند، گفت: بچه هایی که اتفاقات خاص در زندگی آنها رخ داده است مانند طلاق والدین، فوت یکی از والدین، خانواده های آشفته، مهاجرت و جابه جایی و... بیشتر در معرض افسردگی هستند.

وی با بیان اینکه خشونت علیه بچه ها فقط شامل خشونت فیزیکی نمی شود و آزار کلامی و یا حتی بی توجهی و غفلت نسبت به کودک هم نوعی خشونت است، گفت: افسردگی در بچه های که در معرض خشونت هستند بیشتر است. وقتی حرف از خشونت می زنیم فقط صحبت ما درخصوص دعواهای فیزیکی و کتک زدن بچه نیست. حتی اگر خشونت علیه کودک اعمال نشود و کودک فقط شاهد خشونت باشد باز هم قطعا آسیب خواهد دید. مثلا کودکی که شاهد دعواهای وحشتناک بین والدینش است قطعا آسیب جدی می بیند.

عطاری افزود: در معرض غفلت قرار گرفتن، نادیده گرفته شدن بچه ها، تحقیر شدن و مسخره شدن کودک، آزار تحصیلی بچه ها یعنی زیاد کار کشیدن از او در خصوص تحصیل آنها و کلاس های مختلف فرستادن و... تمام این موارد یک نوع آزار روانی است و بچه ها را مستعد ابتلا به افسردگی می نماید.

وی با بیان اینکه زمینه افسردگی در بچه های بیش فعال بیشتر است، گفت: این بچه ها اعتماد به نفس پایین تری دارند. در معرض اضطراب بالاتری هستند و معمولا بخاطر کارهای بد و شیطنت هایی که می کنند، روابطشان را از دست می دهند.

این متخصص حوزه بچه ها با اشاره به اینکه در شرایط فعلی استفاده از ابزارهای الکترونیک و تفریح های رایانه ای میان بچه ها زیاد شده است، گفت: بچه ها در شرایط فعلی ممکن است تنها بودن را ترجیح دهند و از حضور در جمع های خانوادگی و محبت آمیز و... اجتناب کنند و از تنهایی بیشتر احساس لذت کنند. اینکه کودک را ملزم کنیم که در فلان مهمانی و جمع حضور یابد، صحیح نیست. بنده با اجبار موافق نیستم و بایستی قبل از آن بسترسازی انجام شود.

وی افزود: اتفاق بدی که در دوران کرونا افتاد این بود که خانواده ها ساعات زیادی را با بچه ها بودند و اینکه مدام بخواهند مراقب بچه ها باشند و به آنها توجه کنند یا آنها را سرگرم کنند کار را بسیار سخت می کرد. در نتیجه ابزارهای الکترونیکی مانند موبایل و تبلت و... تبدیل به ابزار تفریح بچه ها شدند. یکی دیگر از دلیل هایی که باعث علاقمندی بچه ها به فضای مجازی شد این است که خانواده ها هیچ قانون و ساعت و شرایط خاصی برای استفاده از این ابزار برای بچه ها قائل نشدند.

عطاری با بیان اینکه قدم اول این است که استفاده از این ابزارها را برای کودک محدود کنیم، گفت: همانقدر که این ابزارها با سرعت وارد زندگی بچه ها شدند بایستی استفاده از آن را کم کم محدود کنیم. از طریق بازی کردن، فعالیت های خانوادگی حتی در درون خانه یا حتی قدم زدن و.. . می توان این استفاده از این ابزارها را کم کرد. باید تلاش کنیم تا شوق بچه ها به بیرون رفتن بیشتر شود. در این خصوص می توان از جاهایی که مطلوب بچه ها است شروع کنیم؛ بنابراین اگر می خواهیم کودک منزوی نباشد و در مکان هایی همراه ما حضور یابد، باید در این خصوص بسترسازی کنیم و یک امتیازاتی هم به کودک بدهیم. ما نمی توانیم کودکی که به استفاده از ابزارهای دیجیتال معتاد شده یکباره از پای آنها بلندش کنیم و بگوییم با ما بیاید، این موضوع رابطه خانوادگی را مخدوش می کند. باید شرایطی را به وجود آوریم که کودک خیلی راحت تر از پای ابزار بلند شود.

وی درخصوص عوامل پیشگیری کننده از افسردگی در بچه ها، گفت: اینکه کودک شبکه حمایتی و اجتماعی غنی و روابط امنی داشته باشد به شدت می تواند مانع ابتلاء او به افسردگی شود. اینکه کودک با چند نفر آدم بزرگسال یا همسن خود روابط عاطفی و محبت آمیز نزدیکی داشته باشد، اینکه خوبی های کودک دیده شود و به او توجه شود می تواند به نام مهمترین عامل برای جلوگیری از افسردگی باشد.

این عضو هیات علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: آموختن و یادگیری مهارت های مختلف می تواند اعتماد به نفس بچه ها را افزایش دهد و از عوامل مهم پیشگیری کننده از افسردگی است. بچه هایی که می توانند کارهای خاصی را انجام دهند کمتر در معرض افسردگی قرار می گیرند.

وی افزود: شبکه اجتماعی گروه همسالان درحال حاضر از بچه ها گرفته شده است ولیکن قابل جایگزینی است و انجام این کار از دایره اختیارات خانواده خارج نیست. ما فقط یک دوره هایی داشتیم که شرایط از نظر شیوع کرونا قرمز بود و در سایر دوره ها شرایط نارنجی یا زرد بوده است. برخی خانواده ها را می بینیم که همه جا می فرایند، همه سفرها و روابط با بزرگسالان برقرار است ولی زمانی که صحبت از این می شود که بچه نیاز به شبکه اجتماعی دارد می گویند کرونا است و ارتباط برقرار کردن با دیگر بچه ها خطرناک است.

عطاری با بیان اینکه می توان گروه هایی تشکیل داد که دارای ویژگی مشترکی باشند، گفت: می توان کلونی یا گروه ها و شبکه دوستی کوچک و با تعداد افراد محدودی تشکیل داد؛ مثلا چهار پنج خانواده که با هم در ارتباطند ولی با خانواده های دیگر در ارتباط نیستند، این ها خانواده های امنی هستند و تحقیقات نشان داده که جلوی توسعه کرونا را می گیرد. در دنیا هم به خانواده هایی که فرزند همسن و سال دارند و به لحاظ مختلف هم با هم شباهت دارند توصیه می شود که با یکدیگر ارتباط بگیرند و برنامه هایی ترتیب بدهند که در فضای باز باشد و پروتکل ها هم رعایت شود. اینها همه شدنی است و نباید به بهانه کرونا شبکه ارتباطی کودک با گروه همسالانش را قطع کرد.

وی افزود: صادقانه بگویم گمان می کنم این بهانه است که به دلیل کرونا بچه ها را از تفریح و ارتباط با همسالان شان منع می کنیم، مخصوصا اگر بچه ای علائم افسردگی دارد دیگر ما باید انتخاب کنیم که فرزندمان کرونا بگیرد یا افسرده باشد و باید بین افسردگی و ابتلا به کرونا یکی را انتخاب کنیم.